22-360 Rejowiec, ul. Zwierzyńskiego 8A, tel.: 82-56 88 612, e-mail sekretariat: sekretariat@sprejowiec.pl

NIP 564-157-51-51

17 września 1939 r. – „cios w plecy”

W czasie gdy Wojsko Polskie prowadziło walkę z niemieckim Wehrmachtem, 17 września 1939 r. wschodnią granicę Rzeczypospolitej na całej długości przekroczyła Armia Czerwona.

Władze Związku Sowieckiego złamały kilka porozumień zawartych z rządem polskim, przede wszystkim układ o nieagresji z 1934 r., obowiązujący do 1945 r. Napaść na Polskę i pogwałcenie zawartych porozumień tłumaczyły rzekomym rozpadem państwa polskiego i nieistnieniem jego władz. Prezydent RP potępił w swoim orędziu te działania, nie zdecydował się jednak ogłosić stanu wojny między obydwoma państwami. Naczelny wódz WP rozkazał wojskom polskim unikać walk z Armią Czerwoną i przebijać się do granicy węgierskiej i rumuńskiej.

          W sytuacji bezpośredniego zagrożenia prezydent RP i rząd, a następnie naczelne dowództwo, podjęły decyzję o ewakuacji do Rumunii. O ile w odniesieniu do władz cywilnych było to uzasadnione dążeniem do utrzymania ciągłości prawnej państwa polskiego w celu kontynuowania walki na uchodźstwie, to postępowanie naczelnego wodza marszałka Śmigłego-Rydza, porzucającego walczące wojska, wzbudziło powszechny sprzeciw i oburzenie w społeczeństwie polskim. Po przekroczeniu granicy zarówno władze cywilne, jak i wojskowe, wbrew wcześniejszym ustaleniom o przepuszczeniu ich na Zachód, zostały internowane w Rumunii. 

         Do końca września Sowieci zajęli wschodnie województwa Rzeczypospolitej. Na zajmowanych terenach dokonywali zbrodni, głównie na wojskowych. W Grodnie rozstrzelali grupę wziętych do niewoli obrońców miasta. W szpitalu w Mielnikach wymordowali żołnierzy i oficerów KOP rannych pod Szackiem. W Mokranach grupa wziętych do niewoli przez Armię Czerwoną oficerów  została rozstrzelana.

Napaść sowiecka, nazwana natychmiast „ciosem w plecy” (jako pierwszy użył tego określenia brytyjski „Times”), przesądziła ostatecznie o wyniku wojny z Niemcami. Mimo to wojska polskie skoncentrowane na Lubelszczyźnie podjęły decydujący bój z Niemcami, zamierzając przebić się w kierunku granicy węgierskiej. Do największej, trwającej dziesięć dni bitwy, doszło pod Tomaszowem Lubelskim, gdzie armie „Kraków” i „Lublin” ostatecznie uległy w walce.

W czasie gdy wojska polskie stawiały jeszcze opór agresorom, 28 września 1939 r. w Moskwie Niemcy i ZSRS zawarły traktat o przyjaźni i granicach, na mocy którego dokonały podziału ziem Polski i zobowiązały się do współpracy w zwalczaniu polskich działań niepodległościowych. Granica niemiecko-sowiecka przebiegała na linii rzek: Pisa, Narew, Bug i San. Niewielką część terytorium Polski na Spiszu i Orawie zajęła Słowacja, której wojska uczestniczyły na tym odcinku w agresji na Polskę. Część województwa wileńskiego z Wilnem władze sowieckie przekazały Litwie, jednak latem następnego roku zajęły całe to państwo.                                
           Mimo przegranej w trwającej pięć tygodni walce, internowane w Rumunii władze polskie nie podpisały aktu kapitulacji. Prezydent Ignacy Mościcki wyznaczył na mocy obowiązującej konstytucji następcę, którym został były marszałek Senatu RP Władysław Raczkiewicz. Pierwszą decyzją nowego prezydenta było powołanie rządu Rzeczypospolitej na czele z gen. Władysławem Sikorskim, który zapowiedział kontynuację walki u boku Francji i Wielkiej Brytanii aż do odzyskania przez Polskę niepodległości.

Wojna zakończyła się 1945 roku, ale Armia Czerwona opuściła nasz kraj dopiero w 1991 roku, czyli po 52 latach!