22-360 Rejowiec, ul. Zwierzyńskiego 8A, tel.: 82-56 88 612, e-mail sekretariat: sekretariat@sprejowiec.pl

NIP 564-157-51-51

Kary i nagrody w wychowaniu dziecka

Kary i nagrody to powszechnie stosowane metody wychowawcze. Nie zawsze jednak wiemy, kiedy i jak nagradzać i karać nasze dzieci, aby nasze oddziaływania wychowawcze przynosiły oczekiwany skutek. Nie ma na to gotowej recepty, gdyż każde dziecko jest indywidualną jednostką i to, co działa na jedno, może okazać się zupełnie nieskuteczne w przypadku innego. Na rodzaj i skuteczność oddziaływań wychowawczych rodziców mają wpływ rozmaite czynniki, m.in.

• wrodzone cechy dziecka, np. typ temperamentalny

• stan zdrowia dziecka

• temperament i osobowość rodzica

• doświadczenia rodzica z okresu własnego dzieciństwa

• postawy rodzicielskie prezentowane przez rodzica

• konsekwencja bądź jej brak w egzekwowaniu od dziecka wymagań

• rodzaj stosowanych nagród i kar

I. Kara w wychowaniu dziecka

Karanie ma na celu wyeliminowanie niepożądanych zachowań dziecka. Powinno być stosowane wtedy, jeżeli nie pomaga prośba, perswazja, upomnienie, czy polecenie. Kara jest naprawdę skuteczna tylko wówczas, jeżeli dziecko rozumie, za co i dlaczego zostało ukarane. W związku z tym powinna być ona dostosowana do wieku, okoliczności, rodzaju przewinienia i indywidualnej wrażliwości dziecka. Np. bardzo wrażliwemu dziecku często wystarczy upomnienie, zmartwienie rodzica, ostrzejsze zwrócenie uwagi, rozmowa i wytłumaczenie, na czym polega niewłaściwość jego zachowania. Kara jest skuteczniejsza, jeżeli karzący jest dla dziecka autorytetem, osobą, na której dziecku zależy. Jako metoda wychowania spełnia ona swoje funkcje , jeśli jest stosowana świadomie, konsekwentnie. Powinna uczyć dziecko odpowiedzialności i przewidywania rezultatów swojego postępowania, a także wywołać chęć zmiany dotychczasowego zachowania się.

Warunki skuteczności kary:

• powinna być ona adekwatna do winy i sprawiedliwa (nie można np. karać dziecka za coś, co zrobiło niechcący lub dawać surowej kary za drobne przewinienie)

• powinna być stosowana konsekwentnie

• powinna uwzględniać okoliczności, wiek dziecka, motywy jego czynu

• powinna następować bezpośrednio po przewinieniu

• powinna być dla dziecka zrozumiała - należy mu wytłumaczyć, dlaczego zostało ukarane

Do najczęściej stosowanych kar należą:

• kary cielesne(fizyczne)

• krzyk, wyzwiska, straszenie

• konsekwencje logiczne

• zabranie uwagi rodzica (np. milczenie, brak kontaktu wzrokowego)

• wyrażenie swojego smutku, zawodu, dezaprobaty dla zachowania dziecka

• słowna nagana

• odebranie przywileju, przyjemności

• odesłanie w nudne miejsce ( kara skuteczna w przypadku młodszych dzieci)

1. Kary fizyczne i agresja słowna

Kary fizyczne i agresja werbalna (krzyk, wyzwiska) niosą za sobą wiele negatywnych konsekwencji, nagminne ich stosowanie to poważny błąd wychowawczy.

Negatywne skutki kar cielesnych:

• ponieważ karę cielesną stosuje się pod wpływem silnych, negatywnych emocji, można niechcący wyrządzić dziecku krzywdę

• kara cielesna uczy, że posłuszeństwo najłatwiej wymusza się przemocą

• kara cielesna może nieodwracalnie nauczyć dziecko agresji lub przyzwyczaić do roli ofiary

• kara cielesna jest często wyrazem bezsilności rodzica

• kara cielesna obniża samoocenę dziecka i osoby karzącej

• dziecko karane fizycznie może odczuwać negatywne emocje wobec osoby karzącej agresję, chęć odwetu

• aby uniknąć kary, dzieci mogą zacząć kłamać, ukrywać swoje przewinienia

• dzieci karane fizycznie stają się nieczułe na łagodniejsze metody wychowawcze

• kary fizyczne nie ułatwiają dziecku panowania nad sobą i kontrolowania emocji i zachowania

• kara fizyczna może przynosić oczekiwany skutek – dziecko zaprzestaje karanego zachowania –ale zwykle robi to ze strachu przed ponowną karą, a nie dlatego, że rozumie, dlaczego jego zachowanie jest niewłaściwe

Krzyk, agresja słowna również nie są skutecznymi metodami wychowawczymi. Tego typu kary zazwyczaj zaniżają samoocenę dziecka, mogą również budzić w dziecku agresję. Poza tym mniej wrażliwe dzieci przyzwyczajają się do tego typu kar i puszczają je mimo uszu. Rodzic natomiast traci w oczach dziecka autorytet jako osoba, która nie potrafi panować nad swoimi emocjami.

2. Konsekwencje logiczne

Konsekwencje logiczne w naturalny sposób wynikają z przewinienia dziecka.

Na przykład:

• jeżeli dziecko nie nauczyło się na klasówkę, dostaje negatywną ocenę

• zepsuło koledze zabawkę – powinno przeprosić i oddać swoją lub odkupić ze swojego kieszonkowego

• rozlało coś – musi to posprzątać

• bije inne dzieci – zostaje wykluczone z zabawy

• wykłóca się o oglądanie TV – wyłączamy telewizor

3. Odesłanie w nudne miejsce

W przypadku młodszych dzieci skuteczne bywa odesłanie w jakieś nudne miejsce, w którym nic ciekawego się nie dzieje – dziecko musi tam pozostać tyle minut, ile ma lat. Tego typu działanie możemy zastosować np., jeżeli nasze dziecko ma atak złości, nie chce wykonać jakiegoś naszego polecenia – jest to dla niego czas, by mogło się uspokoić, zastanowić nad swoim zachowaniem. Oczywiście musimy dziecku wytłumaczyć, dlaczego zostało odesłane, a po odbytej karze zawsze trzeba z nim porozmawiać na temat jego zachowania.

PAMIĘTAJMY, ŻE CZĘSTE STOSOWANIE KAR NIE DAJE POZYTYWNYCH REZULTATÓW – PODSTAWĄ NASZYCH ODDZIAŁYWAŃ NA DZIECKO POWINNY BYĆ PRZEDE WSZYSTKIM NAGRODY, POCHWAŁY.